7 juli 2021
Expeditie woonzorgvisie
Samenvatting kennis- en leertraject Woonzorgvisie van Platform 31 met gemeenten.
Het doel, de vorm en het proces rondom de woonzorgvisie is een zoektocht. Wij zien veel gemeenten die al middenin het totstandkomingsproces zitten. Thema’s als samenwerking en maatwerk staan centraal. ICSzorg dook er dieper in: recent onderzoek, gesprekken en een bijdrage aan het kennis- en leertraject van Platform31 geven een goed beeld van de stand van zaken medio 2021.
Sturen of toetsen?
Het begint altijd met een analyse: de lokale opgave van wonen, zorg en welzijn wordt in beeld gebracht. Wat speelt er specifiek in uw gemeente? Welke ontwikkelingen lopen er al? Wie zijn de belanghebbenden? En wat wil je als gemeente bereiken? Deze laatste vraag is bepalend voor de insteek van de woonzorgvisie. Sommige gemeenten willen actief kunnen sturen en ontwikkelen en daarom een richtinggevende visie, zodat, via prestatieafspraken, vraag en aanbod in balans blijven. Andere gemeenten krijgen juist vooral te maken met initiatieven uit de markt; zij hebben behoefte aan een afwegingskader.
Naast uitgangspunten over kwantiteit en kwaliteit van het woonzorgaanbod, is ook behoefte aan strategische uitspraken over het proces: welke stappen moeten gezet worden?
Uitvoeringsgerichte woonzorgvisie
Het antwoord op de vraag ‘Wanneer is jouw woonzorgvisie geslaagd?’ is opvallend vaak gericht op de uitvoering ervan. Het maken van een visie is een mooi begin, maar het gaat erom dat er daadwerkelijk voldoende en geschikte (zorg)woningen gerealiseerd worden. Het is dus belangrijk dat er in het proces vooruit gekeken wordt naar de uitvoeringsfase. Oftewel, zorg ervoor dat de uitgangspunten uit de visie terugkomen in concrete projecten.
Kijk ook naar manieren om de woonzorgvisie actueel te houden en de uitgangspunten en strategie van tijd tot tijd te evalueren. Juist vanwege het domeinoverstijgende karakter, zijn er veel factoren die invloed hebben op het woonzorgklimaat. Betrek alle samenwerkingspartners om een vinger aan de pols te houden bij de effectiviteit van de aanpak.
De uitwerking van een woonzorganalyse is veelvormig
Er is geen blauwdruk van de woonzorgvisie. De Taskforce schrijft bewust niet voor hoe deze eruit moet zien, omdat de verschillen tussen gemeenten onderling groot zijn. Duidelijk is dat het begint met een woonzorganalyse. De uitwerking die volgt is veelvormig.
Een reden om de woonzorgvisie als apart document te ontwikkelen kan zijn om wonen (ruimtelijk domein) en zorg (sociaal domein) evenredig aan bod te laten komen. Hier volgt dan vaak een uitvoeringsprogramma uit dat raakt aan de verschillende domeinen. De kracht hiervan is dat de vraagstukken in de praktijk ook communicerende vaten zijn tussen wonen, zorg en welzijn.
Andere gemeenten kiezen ervoor om het thema wonen en zorg integraal op te nemen in de woonvisie en te koppelen aan de woonagenda. Deze benadering vanuit het ruimtelijk domein is ook logisch; er is immers samenhang tussen alle doelgroepen op de woningmarkt. Ook is de woonvisie nu eenmaal een verplichting en daarmee slagvaardig gereedschap.
Buiten de Woningwet uit 2015 dient men bij de ruimtelijke component van het thema wonen en zorg ook rekening te houden met de Omgevingswet, die gemeenten momenteel verplicht tot het opstellen van gebied dekkende structuurvisies en het voeren van omgevingsgesprekken. Een gevaar van de hierboven beschreven aanvliegroute kan zijn dat de zorg component niet voldoende aandacht krijgt en er geen synergie ontstaat tussen het ruimtelijk en het sociaal domein. Synergie die mogelijk de kosten van de WMO gunstig kan beïnvloeden.
Om de visie op wonen en zorg te kunnen borgen is een afwegingskader een mooi instrument om te toetsen. Duidelijk is dat de visie op wonen en zorg voor een gemeente het uitgangspunt voor een dergelijk kader dient te zijn. Opgestelde criteria en wegingsfactoren kunnen daadwerkelijk bijdragen aan de beoogde kwaliteit van de leefomgeving.
Verbinden
Bijna alle gemeenten benoemen het belang van samenwerking; het vraagstuk is domein overstijgend en daarom is het belangrijk dat alle doelgroepen en stakeholders meegenomen worden. Een visie is pas succesvol als het totale netwerk in beeld is.
Het samen werken aan een kijk op de toekomst zorgt voor draagvlak en helpt bij een duurzame relatie tussen gemeente en woon-, zorg- en welzijnspartijen. Maar het gaat verder: ook bewoners, zorgverzekeraars en zorgkantoren spelen een rol in het lokale netwerk.
Vanuit een collectief en integraal beeld kunnen weloverwogen en gedragen keuzes en afspraken gemaakt worden.
Begin met een woonzorganalyse
Er is momenteel veel aandacht voor de urgentie om te zorgen voor een geschikt aanbod van wonen en zorg. Koepelorganisaties en de overheid benadrukken de noodzaak om per gemeente de opgave in beeld te brengen en een toekomstgerichte visie te ontwikkelen. De Taskforce Wonen en Zorg wil dat alle gemeenten in Nederland dit nog dit jaar op orde hebben.
Wij vinden de woonzorgvisie een doeltreffend instrument om je als gemeente op toekomstige vergrijzing en veranderingen in het zorglandschap voor te bereiden. Daarbij gaat het steeds over verbinden: het bij elkaar brengen van verschillende samenwerkingspartners, het domeinoverstijgend denken en het zoeken naar integrale oplossingen. ICSzorg is daar graag behulpzaam bij; écht samenwerken zit in ons DNA.
Sommige gemeenten geven aan dat er geen budget is om een woonzorgvisie op te (laten) stellen. Onze tip: begin klein, met het maken van de woonzorganalyse. Op basis van die bevindingen kan gericht een plan van aanpak gemaakt worden voor uw gemeente en budget vrijgemaakt worden.
